“SAMEN VERDER”

Samen verder, een omvangrijk thema. Een omschrijving hiervan is niet zo makkelijk. Of toch: “samen verder” maakt sterker, weerbaarder en zinvoller. In het dierenrijk is dat een vanzelfsprekend begrip als het dezelfde soort betreft. Samen verder in een zwerm, kudde,  roedel, school enz. Ook o.a. het water. De rivieren Maas en de Waal die in het Hollandsdiep samen verder de zee ingaan.

Maar op dezelfde wijze ontstaan en geboren als hoog ontwikkeld zoogdier is de mens de Homo sapiens, de ego, de individualist. Wij bepalen zelf met wie we samen verder willen. Bij gelijkgestemden, ras, godsdienst, e.d.  is het eenvoudiger daar is weinig of geen keuze. Toch gebeurt het al eeuwen. Mensen van twee verschillende werelddelen besluiten vredig en in liefde samen verder te gaan. Een eenvoudig voorbeeld is mijn Ma en Pa. Nu alweer meer dan een eeuw geleden.

Pa, geboren in de Wilpgom, Marum, provincie Groningen, uit een arbeiders gezin. Pa alleen de lagere school doorlopen, meldde zich als soldaat bij het koloniale leger het KNIL en werd als soldaat eerste klasse hoornblazer gelegerd in de garnizoensplaats Cimahi bij Bandung. Huurde in de nabijgelegen kampung een van bamboe vervaardigd eenkamerhuisje op palen om het eentonige tangsi (kazerne) leven te ontlopen.

Ma, geboren in een bergdorpje in de buurt van Cimahi, simpel, analfabeet, kwam, moe van het zwerven met een baby in de slendang op haar rug gebonden, op een trede van Pa’s huisje uitrusten en vroeg aan Pa of Pa werk voor haar had. Pa kreeg medelijden, sprak haar aan in haar eigen streektaal die hij ondertussen aardig machtig was en liet Ma binnen, gaf Ma en de baby te eten en later een slaapplek. Ma is niet meer weggegaan. Ze hebben besloten om samen verder te gaan. Pa en Ma hebben twaalf kinderen grootgebracht. Pa met een protestants-christelijke geloofsovertuiging die wij  min of meer meekregen. En Ma de mystiek van het één zijn met de natuur. “Eerbied hebben voor alles wat groeit en bloeit, daar leven we mee en van”, zei Ma.  Met Pa en Ma zijn er duizenden andere varianten te noemen. In saamhorigheid en in vrede samen verder. Helaas, 75 jaar geleden werd dit voor iedereen gelukkig en vreedzaam samen verder wreed beëindigd door de Japanse barbaren die het land al moordend en plunderend binnenvielen. Mannen werden gevangengenomen en overal onder de meest benarde omstandigheden gedwongen te werken, waarbij de bamboezweep, bamboestok of bamboeknuppel als de gevreesde dwang attributen  werden  gebruikt en de vrouwen met de kinderen in kampen opgesloten, onder zware druk van die machtswellustelingen. Weg vredig en vol liefde samen verder. De enige vraag was toen: “Zal ik morgen de zon zien opkomen?”

15 augustus 1945: de bevrijding, de wereldvrede. We sprongen op, voor zover we dat konden met onze verzwakte magere lichamen, en schreeuwden met een zwak keelgeluid: “We zoeken elkaar op en gaan met ons allen weer vredig en liefdevol samen verder.”

17 augustus 1945: Indonesische leiders proclameren de Indonesische staat. Chaos en anarchie door plunderende en moordzuchtige Indonesische bendes in het land. De haat tegen de Hollanders zat er diep in. Zeer angstige en totale onzekerheid voor een vredig samen verder gaan. Hoe verder?

1950: de uittocht is in volle gang. Op weg naar ons vaderland, waar wij alles van wisten, maar wat voor ons verder totaal vreemd was. We werden opgevangen, kregen voedsel en slaapgelegenheid, waarvoor 60% van ons loon werd ingehouden. Hoe samen verder in een land waar de bewoners ons aanstaarden en ons als niet Nederlanders beschouwden? Dat merkte ik toen ik in Breda, een half jaar na mijn aankomst, mijn in Indonesië van de ambassade verkregen Nederlands paspoort moest inruilen voor een officieel Nederlands paspoort. Alvorens dit paspoort te mogen ontvangen moest ik eerst een verklaring tekenen waarin ik mijn Indonesische nationaliteit verwierp om de Nederlandse nationaliteit te herkrijgen. Ik zei: ‘’Ik vind het niet erg wat daar staat, maar ik ben het niet, ik héb een Nederlands paspoort.” ‘’Het is niet geldig en tekent U het formulier toch maar”, zei de ambtenaar meewarig en ik tekende en werd officieel Nederlander.

Als de Nederlandse instanties ons een ander statuut gaven dan we in werkelijk waren, was het volkomen duidelijk dat ook de rest van Nederland ons voor een heel ander soort mensen hield. Heel moeilijk en onduidelijk om hiermee eerlijk, vredig en begripvol samen verder te gaan. Deze opstelling van de regering en onze Nederlandse medeburgers zorgde ervoor dat Indische Nederlandse krachten zich gingen bundelen in stichtingen en verenigingen, die samen kwamen in het Indisch Platform.

Om in de eerste plaats de regering en de instanties een beter inzicht te geven over ons zijn, begrip te vragen voor onze noden en vooral ons en de medeburgers de gelegenheid te geven in Nederland, waar onze toekomst lag en ligt, met iedereen gelukkig samen verder te gaan.

Van mijn lieve Ma kreeg ik o a deze twee levenslessen mee in het Ma’s taal het Soendanees: “èlèh waè “ (durf je ongelijk te bekennen, dat is niet erg) en “èntong di gèlèng” (laat niet met je sollen). Ik weet zeker dat wij allen deze en vergelijkbare levenslessen hebben meegekregen. Door deze soepelheid en standvastigheid te hanteren, hebben we het onze medeburgers makkelijker gemaakt om ons als volwaardige naasten te accepteren en met begrip en respect voor elkaar samen verder te gaan. En dat doen we heden ten dage, dat moeten we voor ons zelf, voor onze kinderen, kleinkinderen, het verdere nageslacht; elkaar begrijpen, elkaar respecteren en elkaar de belangrijke vrijheid geven. Want duizenden en duizenden dierbaren van ons hadden morgen de zon niet zien opgaan.   Voor deze dierbaren geen liefdevol samen verder. Dankzij “Herdenking Oorlogsslachtoffers Nederlands-Indië 1942-1949” kunnen wij hier op deze gedenkplaats onze achtergebleven dierbaren met eerbied blijven herdenken. In onze herinnering houden opdat zij lang blijven leven. Mag dit door HONI 42-49 kunnen blijven gebeuren. En wij, vasthouden wat we hebben: MET ONS ALLEN GELUKKIG EN VREDIG SAMEN VERDER. Ten slotte: Pa is begraven op het Ereveld Menteng Pulo te Jakarta. Ma werd begraven op een begraafplaats te Cimahi. Met de hulp van de Oorlogsgravenstichting  te Den Haag, werd Ma later herbegraven en in één graf herenigd met Pa.

Ma en Pa kunnen sindsdien tot in de eeuwigheid samen verder. Ik dank U.